Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΩΣΤΗΣ ΚΟΛΩΤΑΣ Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ





Σάββατο 26 Ιουνίου 2010

Πρώιμες παραστάσεις Σαιξπηρικών έργων στην Κύπρο και οι σύγχρονες με το ΘΟΚ

Με τον τερματισμό της Τουρκικής κατοχής της νήσου και την έναρξη της Αγγλοκρατίας (1878), αρχίζει στην Κύπρο μια πνευματική δραστηριότητα και ειδικά μια αξιόλογη θεατρική κίνηση. Ιδρύονται, λοιπόν, πνευματικοί Σύλλογοι που δίνουν θεατρικές παραστάσεις. Τέτοιοι Σύλλογοι ήταν ο «Αριστοφάνης», ο «Ερασιτεχνικός Όμιλος Λευκωσίας», ο «Θεατρικός Σύλλογος Σοφοκλής» στη Λάρνακα, και η Θεατρική Εταιρεία Άρης Λεμεσού», που, όπως αναφέρει ο Γιάννης Κατσούρης, σε μια θεατρική περίοδο ανέβασε 9 θεατρικά έργα!.
Μια πρώτη μαρτυρία για παράσταση έργων του Σαίξπηρ, χωρίς να αναφέρεται συγκεκριμένο έργο, έχουμε από την πρώτη εφημερίδα της Κύπρου, το «Νέον Κίτιον» της Λάρνακας, στο φύλλο της 12/24 Δεκεμβρίου 1880. Γράφει: «...προ τινων ημερών Αρμενική τις θεατρική εταιρεία δίδωσι παραστάσεις εν Τουρκική γλώσση... Είναι αληθώς περίεργον να ακούη τις τον Γοίθιον (Γκαίτε), Σαίξπηρ, Σχίτλερον (Σίλλερ), Ούγον (Ουγκώ) ομιλούντας την γλώσσαν του Προφήτου...» Δεν κρύβει βέβαια την αγανάκτησή του ο συντάκτης του σημειώματος γατί ένας Άμλετ, ίσως, μιλάει στα τουρκικά και υποκλίνεται με τεμενά!
Εν τω μεταξύ έχουμε και επισκέψεις στη μεγαλόνησο από θιάσους της Ελλάδας. Έτσι περιοδεύει στη νήσο το1881 ο «Θίασος Ανδρονοπούλου» και στο ρεπερτόριό του είχε και τον «Οθέλλο» του Σαίξπηρ. Τον «Οθέλλο» θα παρουσιάσει και ένας άλλος εξ Αθηνών θίασος, ο «Θέσπις», του Ξενοφώντα Ησαΐα, το 1887. Ο ίδιος θίασος θα επανέλθει το 1891 πάλι «Οθέλλο» αλλά και «Μάκμπεθ». Και θα επανέλθει τον ίδιο χρόνο, ειδικά με τις Σαιξπηρικές του παραστάσεις, κάτω από την αιγίδα του Μεγάλου Άγγλου Αρμοστή Σερ Μπούλβερ. Φαίνεται ότι η παρουσία των Άγγλων στην Κύπρο, ενθαρρύνει αυτούς τους ελληνικούς θιάσους να περιλαμβάνουν στο ρεπερτόριό τους τον Σαίξπηρ. Έτσι το 1894 έχουμε επίσκεψη του θιάσου «Λεκατσά», με τρία Σαιξπηρικά έργα: «Έμπορο της Βενετίας», «Οθέλλο» και «Μάκμπεθ».
Η επίσκεψη θιάσων από την Ελλάδα γίνεται συνεχώς πιο συχνή. Ιδιαίτερα σε καιρούς δύσκολους για το εθνικό κέντρο γι αυτό και η εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού (1897) προτρέπει τους αναγνώστες της να συνδράμουν ένα τέτοιο θίασο, του Χριστοφορίδη, γιατί είναι «έργον φιλανθρωπίας προς τους ατυχείς αυτούς βιοπαλαιστάς, ους η εκκρεμότης του Ελληνοτουρκικού ζητήματος, ηνάγκασεν ακόντας να μένωσιν επί τόσον χρόνον εις Κύπρον....».
Τα ντόπια θεατρικά συγκροτήματα είναι ερασιτεχνικά. Ένας τέτοιος ερασιτεχνικός θίασος στη Λευκωσία ανεβάζει «Άμλετ», χωρίς εισπρακτική επιτυχία.
Όπως λέχθηκε και πιο πάνω, η παρουσία των Άγγλων στην Κύπρο βοήθησε στο συχνό ανέβασμα Σαιξπηρικών έργων, από ελλαδικούς θιάσους, από ντόπιους ερασιτέχνες, από τα σχολεία, αλλά και από Άγγλους ερασιτέχνες. Αυτές οι παραστάσεις τελούσαν συχνά υπό την υψηλήν προστασίαν του Αγγλου Κυβερνήτου ή των επαρχιακών Άγγλων Διοικητών. Το 1926 έχουμε ένα τέτοιο σχήμα Άγγλων ερασιτεχνών που υπηρετούσαν στην αποικιακή Κυβέρνηση του τόπου που ανέβασε στη Λευκωσία και μετά Λεμεσό «Όνειρο Θερινής Νυχτός» και «Δωδεκάτη Νύχτα». Η εφημερίδα «Ελευθερία» σε ένα κριτικό σημείωμά της θα σημειώσει: «... δεν μπορούμεν παρά να ομολογήσωμεν ότι όλοι οι ερασιτέχναι ήσαν καλώς μελετημένοι... Ομολογουμένως είναι άξιοι θερμοτάτων χειροκροτημάτων...».
Σε ένα πολύ πιο παλιό κριτικό σημείωμα για τις πρώιμες αυτές ερασιτεχνικές παραστάσεις, όχι βέβαια έργων μόνον του Σαίξπηρ, διαβάζουμε στην εφημερίδα της Λάρνακας «Νέον Κίτιον» (1879). «Δεν επιθυμούμεν να εισέλθωμεν εις λεπτομερείας και να εξετάσωμεν αν οι ευγενείς εκείνοι νέοι, αίτινες θυσιάζοντες κόπους και ώρας της εργασίας των χάριν φιλομούσων και φιλανθρώπων σκοπών ανεβαίνουσιν επί της σκηνής, απέτυχον ή ου. Τούτο μόνον λέγομεν ότι εχειροκροτήθησαν επανειλημμένως...»
Και ήταν πράγματι τόλμη, στις τότε κοινωνικές συνθήκες, να ανεβαίνεις επί σκηνής. Άξιοι συγχαρητηρίων οι νέοι εκείνοι κι άξιοι μιας πληρέστερης έρευνας και καταγραφής
Σύγχρονες παραστάσεις με το ΘΟΚ
Εξ ίσου «άξιοι χειροκροτημάτων» είναι και οι συντελεστές Σαιξπηρικών παραστάσεων στα νεώτερα χρόνια με το θίασο του ΘΟΚ. Η στρίγγλα, Πολύ κακό, Όπως αγαπάτε
Από τις εκτός ΘΟΚ παραστάσεις αναφέρουμε την παράσταση του Ρωμαίου και Ιουλιέττας από το θέατρο ΠΡΑΞΙΣ της Λεμεσού, σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους.

 Σημειώσεις

1. Μια σύντομη, περιεκτική ιστορία του Κυπριακού θεάτρου είναι αυτή του Γάννη Κατσούρη που υπάρχει στην ειδική έκδοση για τα δέκα χρόνια του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου. Πλήρης καταγραφή παραστάσεων «από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι το 1986», υπάρχει στο τρίτομο έργο του Μ. Π. Μουστερή «Χρονολογική Ιστορία του Κυπριακού Θεάτρου». Ειδκά για τις παραστάσεις του ΘΟΚ, από το 1971 που ιδρύθηκε και μετά, υπάρχει η πιο πάνω ειδική έκδοσή του για τα δεκάχρονά του (1971-1981) και μια πρόσφατη για τα 25χρονά του.

2. Υπάρχουν μαρτυρίες πως και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρχε κάποια θεατρική κίνηση, και μάλιστα, όπως λέει μια τέτοια μαρτυρία «Πολλάκις Τούρκοι καϊμακάμαι και πολλοί αυτών των πασάδων ετίμησαν δια της παρουσίας των τας παραστάσεις αυτάς»